Maand: oktober 2017

In diverse artikelen heb ik een pleidooi gehouden over ‘het niet weten’, waaronder in Dagblad Trouw https://www.trouw.nl/home/student-en-scholier-zijn-gebaat-bij-het-niet-weten-~a24a230f/

Veel studenten die bij mij komen weten gewoonweg niet wat ze willen gaan doen. Er blokkeert iets en dan komen ze er niet uit: gevolg stress en het maken van verkeerde keuzes. Op woensdag 25 oktober heb ik weer een workshop: ‘ik weet het niet’ gegeven. De uitkomsten zijn zo mooi, daarom wil ik dat met u delen.

In deze workshop gaan de studenten via een interne en externe dialoog op zoek naar het niet weten. De eerste zin die ze moeten opschrijven is: ’ik weet niet ……… (wordt door de student ingevuld)’. Meestal zit er een ander gevoel of formulering achter het niet weten, zoals: ‘ik durf niet, ik stel uit, durf niet te kiezen, bang voor de toekomst.’ Dat gaan ze onderzoeken en ze formuleren op grond daarvan een nieuwe zin. Die zin leggen ze voor aan een andere student en in de dialoog gaan ze weer onderzoeken wat er precies bedoeld wordt en of er een andere zin onderligt. Deze procedure wordt een aantal keren herhaald.

Wat ben ik te weten gekomen over mijn weet ik niet.

Hieronder volgen vier voorbeelden van de onlangs gehouden workshop:

Ik weet niet …….. of ik de master psychologie wil doen. Laatste antwoord: Ik heb altijd interesse gehad voor architectuur, maar nooit iets mee gedaan. Ik ga eerst informeren of er op dat gebied voor mij iets interessants te doen is. Daarna maak ik pas de keuze.

Ik weet niet …… of ik de educatieve master wil doen. Laatste antwoord: Ik ga de educatieve master doen om dat het niet om die master zelf gaat, maar wat ik er mee wil gaan doen. Ik wil graag een rol spelen in volwasseneducatie of les geven aan asielzoekers.

Ik weet niet ….. of ik wel gelukkig ben.  Laatste antwoord: Het was een te brede vraag. Maar wat ik nu wel zie is dat ik last heb van faalangst en dat dat mij in de weg zit. Daar moet ik wat aan gaan doen.

Ik weet niet ….. of ik wel kan dromen over de toekomst. Laatste antwoord: Ik kan wel dromen over de toekomst, maar wordt daarin tegengehouden doordat ik me teveel bezig hou wat anderen van mij verwachten. Daaraan wil ik voldoen en daarom droom ik niet over mezelf.

Deze workshop overtuigt mij om door te gaan met mijn pleidooi voor het niet weten.

Er waren eens twee studenten (Hans Buiter en Ignace de Haes) die in 1981 een onderzoek deden naar een pacifistische verzetsgroep in de tweede wereld oorlog onder de titel: ‘Het geruisloze verzet’. Door de leden te interviewen konden zij als eersten deze groep in kaart brengen. De groep pleegden inderdaad geweldloos verzet, niet vanwege ideologische redenen, maar vanwege redenen van effectiviteit.

Een van de dragende figuren van de TD-groep en was Karel Brouwer, onlangs op 99-jarige leeftijd overleden. Nogmaals hulde aan al die mensen die de moed hadden om verzet te plegen. En het was een zeer gedenkwaardig interview. Het was de eerste keer dat hij na de oorlog over zijn verzetsverleden sprak. Zelfs zijn kinderen wisten er niets van. Lees dit artikel, dat onlangs in de Leusder krant heeft gestaan.

De Franse president Emmanuel Macron is twee jaar lang de assistent geweest van de beroemde filosoof Paul Ricoeur. In zijn politiek past hij met succes toe wat hij van Ricoeur geleerd heeft. Tegelijkertijd zaken combineren die niet in eerste instantie voor de hand liggen waardoor je opvalt. Door de filosofie van Ricoeur toe te passen kom je ook makkelijker aan een baan, zo blijkt uit mijn praktijk.

‘et en même temps’

Paul Ricoeur zocht in zijn filosofie naar eenheid tussen in wat op het eerste gezicht lijkt op onvergelijkbare grootheden. Emanuel Macron gebruikt in zijn strategie bewust de term ‘et en même temps’ (tegelijkertijd). Hij heeft plannen aangekondigd die in eerste instantie incoherent lijken: de liberalisering van de arbeidsmarkt en tegelijkertijd het beschermen van de zwakkeren in de samenleving. Links en Rechts zijn voor Macron achterhaalde begrippen die juist oplossingen in de weg staan.

Eerst aparte microverhalen, causale verbanden komen later 

Volgens Paul Ricoeur is de mens vooral een vertellend wezen dat zijn identiteit door middel van verhalen kleur geeft. Om te weten wie we zijn, zijn we aangewezen op de omweg van het verhaal. We zijn personages in het levensverhaal dat we over onszelf vertellen, tegen anderen én in ons eigen inwendige gesprek. Maar die microverhalen zijn vaak niet coherent met elkaar en soms in tegenspraak, het zijn meer geïmproviseerde spontane losse stukjes, waarbij een groter geheel ontbreekt. Je zoekt pas later de causale verbanden tussen de verhalen. De microverhaaltjes zorgen ervoor dat de verteller meer bereid is om buiten de eigen kaders te opereren omdat dan niet binnen bepaalde verbanden gedacht hoeft te worden. Er is sprake van polyfone, dat wil zeggen, meerstemmige verhalen, die elkaar zelfs kunnen tegenspreken. Dit bevordert de originaliteit en de uniciteit, juist twee aspecten die van uitermate belang zijn bij het solliciteren.

Succesvol toegepast bij sollicitaties

Deze werkwijze gebruik ik al tijden in mijn praktijk als loopbaanbegeleider. De verhalen worden niet van te voren ingekapseld in een groter geheel, waardoor de creativiteit beperkt zou kunnen worden. De student maakt eerst aparte microverhaaltjes. Pas later worden de aparte verhaaltjes door de student naast elkaar gelegd en worden de verbanden gezocht. Er zijn veel filosofiestudenten, maar een paar van hen doet ook aan karate. ‘Deze student beweegt zich dus dubbel. De sollicitatiebrieven zijn polyfone verhaaltjes beginnend met een niet voor de hand liggend voorbeeld. Op deze manier is bij iedereen die originele en unieke verbanden te vinden. Hieronder volgen enkele voorbeelden van studenten die op deze manier een baan hebben gevonden; met dank aan Paul Ricoeur:

Dressuur is mijn passie omdat het precisiewerk is. Dit vergt een goede samenwerking tussen het paard en de ruiter. Het paard wordt tijdens het rijden binnen de lijntjes gestuurd, dit is dus precisiewerk. Dat doe ik graag, want ik wil dit perfect doen, dat is mijn ambitie. Die ambitie en perfectie kan ik ook kwijt in uw werk.’

De bibliotheekbus is mijn wereld. Toen ik net kon lezen nam mijn moeder me aan de hand mee naar de bibliotheekbus. Een keer in de week kwam deze bus in ons dorp. Vanaf het allereerste begin was ik de enige die elke week met een stapel boeken uit de bus vertrok. Die bus heeft mijn dorpse leefwereld vergroot naar een wereld vol met fantasie, dromen en andere werkelijkheden. In die bus is de passie voor de bibliotheek al begonnen.

Euforisch oversteken. Ik help zelfs nu anderen pleinen oversteken; ook in figuurlijke zin. De eerste keer in mijn leven dat ik alleen een plein overstak was op het Piazza Navona in Rome. Zonder erbij na te denken was ik overgestoken, zo mooi vond ik dat plein. ‘Yes ik kan het’, riep ik uit toen ik besefte dat ik aan de overkant stond en dat gaf me een euforisch gevoel.