In het kader van de Careerday heb ik vorige week samen met communicatiedeskundige Nelleke Louwerse een workshop ‘In het diepe springen, hoe doe je dat?’ aangeboden aan de studenten van de Radboud Universiteit. Diezelfde dag gaf ik ook de workshop ‘Ik weet het niet’. In beide workshops kwamen dezelfde thema’s aan bod. In de eerste workshop bleek dat enkele studenten niet hebben durven springen, terwijl ze dat wel wilden doen en dat ze daardoor keuzes hebben gemaakt, waarin ze nu ongelukkig zijn. Veel ouders zien graag dat hun kinderen de hoogst mogelijke opleiding gaan doen, het liefst met een concrete baan in het vooruitzicht. Wanneer kinderen onzeker zijn of wanneer ze bang zijn om hun ouders teleur te stellen, doen ze maar wat hun ouders wensen. Tijdens een workshop vertelde een student dat hij daarom geschiedenis is gaan studeren. Zijn ouders wilden dat hij rechten of medicijnen ging doen om dat daar tenminste werk in te vinden was, maar gelukkig kon hij er nog geschiedenis van maken. Dat vond hij ten minste nog interessant. Ten minste dat dacht hij. Met hangen en wurgen heeft hij de bachelor gehaald. Tijdens de workshop was hij gedachteloos allerlei figuurtjes aan het vouwen van de geeltjes die hij had gekregen om feedback op te schrijven. Ze waren perfect en heel creatief gevouwen. En toen kwam het er uit: hij zou veel liever iets met zijn handen gaan doen, dingen ontwerpen, creatief iets construeren. Nu hij afstand heeft genomen van zijn ouders durft hij te springen naar iets wat echt bij hem past, beter laat dan nooit.
Gevolg: meer psychische stress
Scholieren staan voor fundamentele keuzes in hun tienertijd en bij vele is de tijd nog niet rijp om die keuzes zelf te maken met alle gevolgen van dien. De scholier kiest een profiel en dat heeft al behoorlijk veel consequenties voor de toekomst. Dan moet er aan het eind van de middelbare school gekozen worden voor een opleiding. We durven het gewoonweg niet te erkennen en de scholieren ook niet: ze zijn nog zo jong, ze weten het niet en daarom kiezen ze onder druk van ouders, school, de maatschappij of van zichzelf voor iets, waar ze diep in hun hart niet achter staan. Maar er is geen tijd om diep in dat hart te kijken. Gevolg is dat veel studenten een verkeerde keuze maken. Dit proces herhaalt zich na afronding van de bachelor en de master. Dan zijn er opnieuw keuzemomenten.
Van de studenten die dit jaar starten zal 35% het eerste jaar van de HBO-opleiding niet afmaken en 24% van de studenten zal stoppen met zijn universitaire opleiding. Ze hebben verkeerde keuzes gemaakt en mijn ervaring is dat daarnaast nog veel studenten een studie doen, waarmee ze niet gelukkig zijn. Wanneer ze bijna klaar zijn, volgt er uitstelgedrag. Het is één groot gat. Tegelijkertijd wordt de prestatiedruk steeds groter. Bindend studieadvies, hoge cijfers, betere rendementen, steeds strengere selecties, afschaffen studiefinanciering, werken naast de studie om financieel rond te komen, verplichting om een deel in het buitenland te studeren met de kans op studievertraging, etc. etc, bevorderen niet het welzijn van de student. Hij of zij krijgt de kans niet meer om iets uit te proberen of om de ruimte te nemen voor persoonlijke ontwikkeling. En juist nu zou daar veel meer aandacht voor moeten zijn, niet alleen op de universiteiten, maar op alle onderwijsinstellingen. Hoe hoger de externe druk om te presteren, hoe meer kans dat scholieren en studenten uitvallen of iets kiezen wat niet bij hun eigenlijke talenten en interesses past en psychische stress krijgen. Blijkbaar willen we dat als maatschappij.
Dus: meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling
Naar mijn idee is er dus veel te weinig aandacht voor persoonlijke ontwikkeling. De uitkomsten van de bovenstaande workshops bevestigen dat. Dan zijn de studenten aan het einde van hun studie. Er zou al veel eerder aandacht voor moeten zijn. Het belang om ruimte te maken voor die persoonlijke ontwikkeling van de student staat haaks op de geringe aandacht ervoor in het onderwijs, in het middelbaar onderwijs zowel als bij de vervolgopleidingen. Ik denk dat wanneer er meer ruimte wordt gemaakt voor persoonlijke ontwikkeling, juist die rendementen beter zullen zijn omdat de keuzes voor vervolgopleidingen veel overtuigender zullen zijn. Ruimte betekent ruimte in tijd, maar ook ruimte om in een vertrouwelijke omgeving op het eigen leven te reflecteren. Een vaardigheid die niet alleen nuttig is in je studententijd, maar waar je ook de rest van je leven profijt van hebt.