Het verhaal van je leven – boekbespreking

Soms lees je een boek en dan denk je: ‘dat had ik geschreven kunnen hebben’. Dat gevoel kreeg ik bij het nieuwe boek van Mieke Bouma: ‘Het verhaal van je leven. Storytelling en de zoektocht naar een zinvol bestaan’ (2018, uitgeverij Balans, Amsterdam). Ik ben blij dat het er is, dan hoef ik het niet meer te schrijven en kan ik me vooral bezighouden met workshops, weekenden en adviesgesprekken op het gebied van storytelling en zingeving.

Ik kan dan mooi adviezen en werkvormen gebruiken die in het boek verwerkt zijn. En tot mijn verbazing kwam ik op bladzijde 113 mijn eigen naam tegen.  Inderdaad, ik heb het over twee soorten zin. Een zin met een punt en de zin in je leven. En het mooiste is om de zin in je leven in zinnen te formuleren zodat jij en ook anderen er op kunnen reflecteren. In feite is dit ook het hele thema van het boek. Op bladzijde 87 en 88 formuleert Mieke Bouma het als volgt: ‘Het leven als verhaal zien is niet een knop die je omzet, maar een voortdurend proces waarbij steeds weer iets onthuld wordt over de koers van je leven’. Het antwoord is telkens meerkleurig, meerstemmig en diffuus en is altijd een momentopname. Het is een tijdelijk verhaal dat altijd bijgesteld kan worden. En daar ligt nu precies de uitdaging.

De steen van Sisyphus

Om argumentatie te staven put ze uit een grote hoeveelheid bronnen, vooral uit de Griekse Mythologie. De Griekse godenwereld is een enorme vitale wereld waar lust, afgunst, liefde en heerschappij over elkaar heen buitelen. Uiteraard krijgt de Odyssee ruim baan als de ultieme reis van de held. Ik ben meer geporteerd door Sisyphus ook omdat ik dit voorbeeld vaak zelf gebruik. Sisyphus heeft van de goden een zeer nutteloze straf gekregen omdat hij weigerde om naar het dodenrijk te gaan. Hij moet een grote steen naar boven sjouwen en als deze steen bijna boven is, valt hij weer naar beneden en begint zijn arbeid opnieuw. Dit gaat eindeloos door. Mieke Bouma citeert de Franse filosoof Albert Camus want die zegt dat Sisyphus gelukkig is. Hij heeft namelijk zijn doel bereikt. Door het oneindig rollen van de steen is hij onsterfelijk geworden. Hij weet zijn werk om te zetten in kracht en in een zinvol bestaan. En dat is precies wat je met het verhaal van je leven kan doen.

Zo heeft de steen van Sisyphus een rol in mijn eigen leven gespeeld. Afgelopen maanden ben ik als pelgrim vanaf Den Bosch naar Santiago gelopen. Elke middeleeuwer wist al dat hij een steen mee moest nemen van zijn geboortegrond en achter moest laten bij het IJzeren Kruis 250 kilometer voor Santiago. Dat was zijn last dat hij achterliet en daarna zou hij lichter lopen om in Santiago boete te doen. Ook ik heb mijn steen achtergelaten. Ik heb teveel gestreden in het verleden en hoop dat achter me te laten.

Archetypen

Er zijn verschillende methoden om je eigen verhaal diepgang te geven en in deel twee doet Mieke Bouma dat aan de hand van archetypen. Het verhaal van ons leven wordt voor een groot deel bepaald door wat onze innerlijke goden – de stemmen in de oerdiepte – ons influisteren, zo beargumenteert ze. Deze innerlijke stemmen zijn je archetypen. Carl Gustav Jung heeft de archetypen geïntroduceerd. Hij beschrijft ze als ‘overgeleverde, functionele oerdrijfveren’. Ze kennen veel variaties, kunnen veranderen en zich ontwikkelen. Archetypen zijn de innerlijke gidsen op je levenspad. Natuurlijk kunnen archetypen ook een negatieve uitwerking hebben of te dominant zijn. Ik was heel nieuwsgierig of Mieke Bouma zelf aangeeft welke archetypen ze heeft, maar ik ben ze niet tegengekomen. Ik ben er voor mezelf naar op zoek gegaan. Via haar site https://miekebouma.nl/12-archetypen/kun je een test doen en bij mij zijn het er op dit moment twee: het onbevangen kind en de gelukzoeker. Voor het onbevangen kind staan onschuld, dromen, verlangens en optimisme centraal. Daar staan naïviteit, blind optimisme, onnozelheid en een onrealistische levenshouding tegenover. Het onbevangen kind stimuleert ons vermogen tot dromen, hoop en verlangen, ook al zien de omstandigheden er niet altijd goed uit. De gelukzoeker staat voor avontuur, autonomie en vrijheid. Letterlijk lees ik op pagina 174 dat veel jonge mensen wereldreizen maken. Ze ontdoen zich van hun ballast, de sleur, het ouderlijk gezag. De oproep tot avontuur kan op alle leeftijden voorkomen. Dat klopt dus wat mij betreft. Als onbevangen kind heb ik het geluk gezocht op mijn pelgrimspad naar Santiago en mijn dromen waargemaakt. Ook de gelukzoeker heeft een onvermogen: het onvermogen om zich te binden, voelt zich rusteloos en neigt naar arrogantie. Het plot is of de gelukzoeker geluk en vrede in zichzelf kan vinden. Als hij het namelijk niet kan vinden dan wordt het leven tragisch. Ik geloof dat ik na mijn pelgrimstocht die innerlijke rust wel gevonden heb. Ik ben wel tevreden met mijn gevonden archetypen en het helpt mij mijn verhaal verder te formuleren. Ben je nieuwsgierig naar je eigen archetypen? Doe dan de test.

Stappen zetten

In deel drie van het verhaal van je leven wordt het tijd voor het nieuwe verhaal. Inzichten heb je in deel een en twee opgedaan en deel drie heeft de mooie titel ‘Van lot naar plot’. Het is een zoektocht naar de drijfveren in je leven. Mieke Bouma geeft verschillende mogelijkheden om dat te doen. Je maakt stappen in je nieuwe verhaal zoals in het begin van het laatste hoofdstuk staat: “ (…) het is belangrijk om het nieuwe verhaal mentaal voor je te zien (visualiseren, moed tonen, jezelf bekrachtigen, nieuw gedrag oefenen en herhalen, rituelen inbouwen en genieten van de eerste successen). Na mijn pelgrimstocht is mijn belangrijkste wijsheid: ‘zet een stap en je komt altijd ergens aan’. Dat blijkt wel wanneer je bijna vier maanden op weg bent en altijd onderdak vindt. Je kan dus ook zeggen: ‘om ergens aan te komen, moet je een stap zetten’.

Het meest onder de indruk was ik van het hoofdstuk over de oerscène en de levensplotvraag. Een oerscène is een moment uit de vroege jeugd waarop een besluit wordt genomen om te kunnen overleven. Als je daarop terugkijkt of dit weet te formuleren wordt ook de levensplotvraag duidelijk. Hier vertelt Mieke Bouma haar eigen levensverhaal op een ontroerende manier. Ik moest even slikken. Ik vertel het niet. Als je het wilt weten: koop het boek. Ik beveel het van harte aan.

De onzin van geluk en de zin van het bestaan

Op 9 september schreef psychiater Esther van Fenema een gastcolumn in de Volkskrant over ‘Geluk is geen product maar een bijwerking van zingeving’. In dat artikel refereerde ze aan het werk van Victor Frankl. Al eerder heb ik een soortgelijke column geschreven en geef ik ook workshops en weekenden over ‘De zin van het bestaan’ .

De ONZIN van geluk

De Griekse filosofen discussieerden al over het fenomeen geluk. Voor Aristoteles was het streven naar geluk gelijk aan het ontwikkelen van goede deugden. Zorgen voor welzijn van de ander neemt hierin een belangrijke plaats in. Voor Aristippus stond geluk gelijk aan het ultieme genot. Het Griekse woord ‘hedone’, dat ‘eigen genot’ betekent, staat model voor een hedonistisch leven. Geluk is zelfzuchtig en staat voor het streven naar een directe lustbeleving. Behoeftes en verlangens worden gemakkelijk en direct bevredigd. Ook Sigmund Freud zei het al: “De mens wil lust en het orgastische geluk.” Het is hevig maar kort. Moeilijkheden, problemen, pijn en lijden worden uit de weg gegaan. In ons streven naar geluk worden we steeds ongelukkiger, omdat ongeluk nu eenmaal bij het leven hoort. Iedereen krijgt op de een of andere manier te maken met ongeluk en lijden. Het gaat er nu juist om hoe je daarmee om kunt gaan. Daarom spreek ik liever niet over ‘geluk’ maar over ‘zin’. Zo kom ik terecht bij de bekende psychiater en Auschwitz-overlevende Viktor Frankl.

Viktor Frankl: de zin van het bestaan

Viktor Frankl heeft als nummer 119.104 de concentratiekampen overleefd. In 1945 schrijft hij het boek: ’De zin van het bestaan; een inleiding tot de logotherapie’ (1945/2005). Hij beschrijft op zeer indringende wijze het leven van een gewone gevangene in het concentratiekamp vanuit het perspectief van een psychiater. Zelfs in een concentratiekamp heeft het leven zin en kan je het lot in eigen handen nemen. Dat is ook de reden dat het streven naar de zin van het leven de primaire motivatiekracht is waarover de mens beschikt (en niet de lust van Freud). De zin van ons bestaan wordt door ons zelf ontdekt en dat gaat ook via de weg van de pijn, het lijden. Iedereen heeft in zijn leven daarmee te maken en soms komt het heel onverwachts en juist dat kan een enorme impact hebben. Daarmee om te gaan heeft pas echt zin.

Via de liefde, het lijden en het hebben van een hoger doel

Viktor Frankl geeft geen definitie van zin, omdat dit bij ieder mens op ieder tijdstip verschillend is. Je probeert op een zo goed mogelijke manier de levensproblemen op te lossen en je taken te vervullen. Tijdens zijn verblijf in het concentratiekamp heeft hij zelf ervaren dat alles je afgenomen kan worden, maar niet je geestelijke vrijheid om te beslissen hoe je omgaat met dat wat je overkomt. En juist die geestelijke vrijheid geeft inhoud en betekenis aan het leven.

Wel geeft hij aan dat er drie pijlers van belang zijn om zin te geven aan het bestaan: liefde (voor de mens, de cultuur en de natuur), lijden (omgaan met lijden dat iedereen treft), en een hoger doel hebben in je leven. Uiteraard zijn deze drie pijlers met elkaar verweven. Voor Frankl is liefde de allerintiemste verbondenheid met de medemens, de cultuur en de natuur. In een ontroerend citaat uit zijn boek (bladzijde 55) verbindt hij de liefde met het lijden en de toekomst.

‘Ik werd door één gedachte beheerst: voor het eerst in mijn leven erkende ik de waarheid. (…) De waarheid – dat de liefde het hoogste doel is waarnaar de mens kan streven. Op dat ogenblik realiseerde ik mij de betekenis van het grootse geheim dat dichters en denkers ons hebben onthuld: Slechts de liefde kan de mens verlossen. Ik begreep dat een mens die niets meer bezit in de wereld, ogenblikken van opperste gelukzaligheid kan beleven, wanneer hij denkt aan zijn geliefde.’

Daarom zegt Frankl ook dat wanneer je liefdevol omgaat met de medemens, natuur en cultuur, je veel beter in staat bent om met het lijden om te gaan. Daarbij citeert hij veelvuldig Friedrich Nietzsche: ‘Wie een waarom heeft waarvoor hij kan leven, kan bijna elk hoe verdragen’. Frankl zag zelf dat niet de sterksten het kamp overleefden, maar diegenen die een levensdoel voor ogen hadden, dat verder reikte dan het kamp zelf. Het hebben van een hoger doel veronderstelt zelfkennis en zelfreflectie.

Via transcendentie en het delen van je verhaal

Het formuleren van dat hogere doel gaat volgens Frankl via de zelftranscendentie. Je stijgt boven je eigen dagelijkse werkelijkheid uit via wegen van de verbeelding, geloof, inspiratie, mystiek, spiritualiteit van al het mooie en bijzondere dat de natuur, de cultuur, de kunst en de medemens ons bieden. Hij heeft zijn indrukwekkende verhaal gedeeld door middel van een boek. Het vertellen en delen van levensverhalen helpt om gebeurtenissen opnieuw met elkaar te verbinden en er nieuwe betekenissen aan te geven. Het leven heeft zin als je je verhaal formuleert en deelt met jezelf en met anderen. Viktor Frankl heeft in zijn boek het volgende verhaal gedeeld (blz. 58).

‘Op een andere dag werkten wij in een greppel. Het vroege ochtendlicht om ons heen was grauw, de hemel boven ons eveneens en ook de sneeuw die uit de hemel viel. Grauw waren de lompen die mijn lotgenoten droegen en grauw waren hun gezichten. Ik meen dat ik in gedachte weer een gesprek voerde met mijn vrouw, of misschien trachtte ik de zin te ontdekken van mijn lijden, van mijn langzame dood. Ik voelde hoe mijn geest zich verhief boven deze troosteloze, zinloze wereld en ergens vandaan hoorde ik een zegevierend ‘Ja!’ in antwoord op mijn vraag naar de uiteindelijke zin van het leven. Op hetzelfde ogenblik werd een licht ontstoken in een afgelegen boerderij, die zich als een schilderij aftekende aan de horizon van het troosteloze Beierse landschap. ‘Et lux in tenebris lucet’ – en het licht scheen in de duisternis. Urenlang hakte ik in de bevroren grond. De bewaker kwam langs en riep mij enkele scheldwoorden toe en wederom verdiepte ik mij in een gesprek met mijn geliefde. Steeds sterker voelde ik haar aanwezigheid. Ik meende haar te kunnen aanraken, ik meende slechts mijn hand te hoeven uitstrekken om de hare te kunnen grijpen. Steeds sterker voelde ik: ‘Zij is hier, nu.’ En op hetzelfde ogenblik streek een vogel vlak voor mij neer, op de hoop aarde die ik had opgegraven uit de greppel en keek mij strak aan.’

Zin in de toekomst

Als je het over de zin van het bestaan hebt, dan heb je het vooral over de zin in de toekomst, het leven dat nog voor je ligt.

Op elk moment heb je de vrijheid om keuzes te maken, hoe moeilijk de omstandigheden ook zijn, is de lijfspreuk van Viktor Frankl. Door de zin te formuleren (in zinnen) geef je jezelf een tweede kans, die nu begint. Daarvoor is het ook noodzakelijk dat je inzicht hebt in je hogere doel. Het formuleren van zinnen over de zin van het leven is dus toekomstgericht. Hoe formuleer je voor jezelf (eventueel met behulp van anderen) de zin voor de rest van je leven op grond van je eigen verhaal.

Alles kan je afgenomen worden, maar nooit je geestelijke vrijheid om te beslissen hoe je omgaat met dat wat je overkomt. En juist die geestelijke vrijheid geeft inhoud en betekenis aan het leven, dat gebaseerd is op de drie pijlers ‘liefde’, ‘lijden’ en ‘een hoger levensdoel’. Op elk moment heb je de vrijheid om keuzes te maken, hoe moeilijk de omstandigheden ook zijn, is de lijfspreuk van Viktor Frankl.


 

Zeven wijs- en dommigheden opgedaan tijdens pelgrimstocht naar Santiago

Na vier maanden ben ik terug van een sabbatical.  In die tijd heb ik de pelgrimstocht gelopen van Den Bosch naar Santiago de Compostella. Het is zo’n 2500 km lopen en ik ben in de voetsporen getreden van pelgrims die dat al vanaf de middeleeuwen deden. Eén van de beweegredenen om dit te doen is de routine van het werk te doorbreken en nieuwe inspiratie op te doen. Zie artikel: https://www.ru.nl/nieuws-agenda/vm/2018/maart/pelgrimage-breek-dagelijkse-routine/

Hieronder volgen zeven wijsheden die ik tijdens deze tocht heb opgedaan en die ik graag wil delen. Daaronder volgen  zeven dommigheden.

1 Zet een stap. Je komt altijd aan.

Ik ben al jaren fan van Victor Frankl.  http://ignacedehaes.ruhosting.nl/storytelling-en-solliciteren-een-zinvolle-ontdekkingstocht-volgens-viktor-frankl/
Hij heeft de concentratiekampen overleefd en al in 1945 schrijft hij op grond van die ervaringen het boek: De zin van het bestaan; een inleiding tot de logotherapie. (1945/2005). Frankl beschrijft op  indringende wijze het leven van een gevangene in het concentratiekamp vanuit het perspectief van een psychiater. Zelfs in een concentratiekamp heeft het leven zin en kan je het lot in eigen handen nemen. Volgens Frankl is het geven van zin en betekenis aan je leven een actieve bezigheid; een ontdekkingstocht.  Een belangrijk element in die tocht is het stellen van daden. Actief dingen gaan doen. Stappen zetten. Denken alleen is niet genoeg. Na de eerste stap ziet de wereld er al anders uit dan daarvoor. En dan komen er meer stappen tot dat je helemaal in jouw Santiago belandt. Ik ben geen harde loper. De meeste pelgrims halen me in. Dat vind ik niet zo erg want dan heb ik de tijd om rond te kijken. Na vier maanden lopen weet ik inmiddels dat je elke dag aankomt, ook al doe je er langer over dan anderen. Dat maakt helemaal niet uit. En ook al kom je niet aan bij de geplande herberg wegens onweer of een grote blaar, je komt altijd ergens aan. Dat vertrouwen heb ik inmiddels en wil dat graag doorgeven: je komt altijd ergens aan als je een stap zet.

 2 Neem wat op je weg komt (je krijgt geen tweede kans).
Frankrijk is een leeg land. De dorpen ontvolken in een snel tempo.  En als er in het boekje staat dat je ergens brood kunt kopen of een koffie kunt drinken, dan kan het niet omdat winkel en/of café inmiddels gesloten is en dan lijd je voor de rest van de dag honger. Daar heb ik geleerd om al bij het eerste café of bakkerij  koffie te drinken (voor mij van levensbelang) of  brood te kopen. Je krijgt geen tweede kans, zoals Sartre in zijn roman ‘de teerling is geworpen beweerd. http://ignacedehaes.ruhosting.nl/solliciteren-en-storytelling-een-tweede-kans-volgens-jean-paul-sartre/

3 Durf hulp te vragen.
Er zijn dagen bij geweest dat het de hele dag hard geregend heeft. En dan houdt de regenjas de regen niet tegen, bovendien zweet je van binnen omdat die jas juist belemmert dat die nattigheid naar buiten kan. Op zo’n dag bellen we gewoon ergens aan. ‘Mogen we a.u.b even schuilen en droog worden’. Natuurlijk mogen we dat en krijgen een kopje koffie er bij. Mijn ervaring gedurende de pelgrimage is dat mensen bereid zijn om te helpen. Dat geldt niet alleen tijdens het lopen, maar ook tijdens het leven zelf. Dus durf te vragen. Dan kom je verder.

4 Koester wat je hebt.
Een rugzak moet zo licht mogelijk zijn, je torst hem immers vier maanden mee. Alles wat er in zit, is daarom ontzettend waardevol. Het is te kostbaar om er slordig mee om te gaan. Je kan je niet permitteren om dingen te vergeten en je moet wel drie keer nadenken om iets weg te gooien (wat toch gebeurt omdat het warmer wordt).  Dat heeft me doen beseffen dat alles waardevol is wat je hebt. Je hebt het niet voor niets. En natuurlijk gooi je wat weg of koop je wat nieuws. Mijn schoenen waren naar 1100 km versleten, maar dat gebeurt vanuit de vertrouwenswekkende situatie dat je voldoende levenshave bij je hebt.

5 Ben bewust van je vooroordelen
Onderweg heb ik bomen gefotografeerd. Dat heb ik bewust gedaan om me te dwingen om de natuur om me heen op te nemen en ook om omhoog te kijken. En toen kwam ik deze kunstmatige struik tegen. Weliswaar netjes verzorgd, maar dat is toch geen natuurlijke struik. Toch heb ik er een foto van gemaakt. Hij komt op mijn weg en is op zijn manier mooi. Zo heb ik vele pelgrims gezien waarvan ik dacht, die komen nooit aan: te oud, te dik, te gehandicapt. Meestal heb ik me vergist en waren ze eerder op hun bestemming als ik. Vooroordelen belemmeren om goed te waarnemen. En duwen je al een bepaalde richting in. Zo heb ik zelf kunnen ervaren. Voor mij een inspiratie om door te gaan met mijn ‘ik weet het niet – campagne’. https://www.trouw.nl/home/student-en-scholier-zijn-gebaat-bij-het-niet-weten-~a24a230f/

6 Ken je ballast.
Elke middeleeuwer wist dat alvorens hij naar Santiago zou lopen hij een steentje van de eigen geboortegrond mee moest nemen. Dat legde hij neer bij het IJzeren kruis zo’n 250 km voor Santiago. Hij ging immers met een rede naar Santiago en moest ergens boete voor doen. Die ballast kon hij in de vorm van die steen afleggen bij het kruis om vervolgens letterlijk verlicht zijn weg te vervolgen naar Santiago om van zijn boete af te komen. De hedendaagse pelgrim legt daar ook zijn steen neer en dat heb ik ook gedaan. Ik ben geneigd om de strijd aan te gaan als ik het ergens niet mee eens ben of als ik me onzeker voel. Dat hoeft niet meer. Die steen heb ik achter me gelaten (hoop ik).

7 Heb een levensdoel.
Van te voren had ik het niet voor mogelijk gehouden dat ik Santiago zou halen. Dat was een droom. Ik ben geen wandelaar en 2500 km is niet niks. Maar toch: in de voorbereidingen en tijdens het wandelen had ik het wel voor ogen.  En het heeft geholpen bij mindere tijden: blaren, slecht weer, snurkende medepelgrims, bedwantsen, etc. Dat brengt me weer terug bij Victor Frankl. Hij zag in de concentratiekampen dat mensen  die een concreet levensdoel hadden meer kans hadden om het te overleven, dan mensen die dat niet hadden en wel meer te eten hebben gehad. Met echte levensdoelen leef je gelukkiger en langer.

De zeven dommigheden op de pelgrimsweg naar Santiago

1 Altijd haast hebben.

Heel veel pelgrims hebben haast. Dat hoor je al aan het getik van de stokken. Ze hebben zichzelf de haast opgelegd. Ze willen elke dag 30 km lopen. Op hun blog hebben ze afgesproken om een gemiddelde van 5,5 km per uur te lopen. Ze hebben het vliegtuig alvast teruggeboekt bij vertrek. Ik had soms haast om een regenbui voor te zijn of om een bepaalde tijd bij een auberge aan te komen. Als je haast hebt, dan heb je niet tijd om goed rond te kijken, toch dat kerkje in te gaan of een bepaalde omweg te maken. Bovendien gebeuren er bij haast veel meer ongelukken. Heel erg dom om haast te hebben. Haastige spoed is zelden goed. Het gaat om de weg niet om de aankomst.

2 Controle over alles willen hebben.

De weg is te lang om alles onder controle te willen hebben. Sommige pelgrims hebben hun overnachtingen al ver van te  voren geboekt. Je kan dan niet meer afwijken van de route, of pauzes nemen wanneer je dat wil. Ik heb ook wel eens gehad dat ik het jammer vond dat ik ochtend al voor de avond geboekt heb. De weg nemen is juist een oefening in loslaten, zeker de controle. Je hebt te maken met de elementen onderweg:  donder en bliksem op de pas naar Roncevalles. De vreselijke hitte op de Spaanse hoogvlakte.  Pelgrimeren is het loslaten van de controle.

3 Ten koste van alles je doel halen.

Ik heb heel wat mensen zien strompelen omdat ze persé Santiago wilden halen (in een bepaalde tijd). Bij sommige pelgrims had ik echt de vraag of het wel zo verstandig was. Ze zijn ook zo bezig met het halen van hun doel dat ze niet meer de ruimte hebben om de omgeving en de mensen om hen heen in zich op te nemen. Dat geldt ook voor de mensen – meestal mannen – die vanaf Nederland al meteen 30km per dag willen gaan lopen en dan al precies weten wanneer ze aan willen komen, omdat ze daarna iets anders hebben afgesproken.  Het doel heiligt niet de middelen. Het gaat juist ook om de (om) weg.

4 Niet luisteren naar je lichaam.

Hoe je het wendt of keert. De weg naar Santiago is een marathon. Vooral als je vanuit Nederland vertrekt. Het is een aanslag op je lichaam. Dan gaat het niet alleen over blaren, maar ook over belaste achillespezen en opgelopen infectie. Daarvoor is rust nodig. Het niet inbouwen van rust, kan voor je lichaam ernstige gevolgen hebben. Het niet luisteren naar je lichaam en het niet inbouwen van rust is sowieso heel dom (ook in het gewone leven).

5 Hoge verwachtingen hebben.

Toen we in Santiago aankwamen, had ik verwacht vanuit de verte de kathedraal te zien en het beroemde plein voor de kerk. De stad begint met een industriegebied en de kerk zie je niet uit de verte. Bovendien zagen we helemaal geen plein, die is aan de andere kant van de kerk. De deuren waren dicht vanwege een restauratie dus we konden onze hand niet leggen op de boom van Jesse zoals elke pelgrim behoort te doen. Dat was een domper terwijl het een euforie had moeten zijn. Die domper had puur te maken met de eigen verwachtingen en voorstellingen hoe het er idealiter er uit zou zien.  Wanneer je hoge verwachtingen hebt (waarom?), is de kans op teleurstellingen groot. Dat is jammer, vooral als je 2500 km hebt gelopen.

6 Geen tijd te hebben voor reflectie.

Af en toe tijd nemen om je af te vragen waarmee je bezig bent en of je op de juiste weg bent, is heel gezond. Ook het lopen van een pelgrimsroute wordt op een gegeven moment routine. Het bewust inbouwen van die bezinning en reflectie helpt. En als je die reflectie deelt met anderen heb je meteen een goede band. Pelgrimeren is juist ook met de ander pelgrimeren: daarvoor open te staan.

7 Niet te genieten van wat je bereikt hebt.

Na afloop van de pelgrimage kom je heel snel weer in de routine van het dagelijkse leven. De ervaringen van wat je bereikt heb en wat je onderweg ervaren hebt, mag je best van genieten en ook met anderen delen, onderweg maar ook na je pelgrimage.  Niet iedereen loopt vanuit Nederland naar Santiago de Compostella.

 

 

 

 

Wat je in je vrije tijd doet, doe je vrij. Gebruik het voor je loopbaan.

Als loopbaanbegeleider ben ik ervan overtuigd dat verhalen helpen bij het vinden van een goede baan. Je moet immers een goed verhaal hebben om ergens binnen te komen. Verhalen onderstrepen en expliciteren de uniciteit van het individu en geven betekenis aan gemaakte keuzes. Dat is nodig omdat er altijd mensen zijn die een beter diploma en/of meer ervaring hebben. De uitdaging bij het schrijven van een sollicitatiebrief is om memorabele zinnen te maken. Deze zinnen maken jou uniek en je wordt er door herinnerd: ook nog wanneer er honderd anderen hebben gesolliciteerd. Kortom: Jij bent memorabel geworden door jouw zinnen.

De eerste vraag is een mooie eerste vraag die in eerste instantie makkelijk te beantwoorden is. Wanneer zijn mensen vrij om helemaal zichzelf te zijn in wat ze doen, zonder de druk van werk of relaties? Dat is in de vrije tijd. Dan kiezen ze wat ze echt leuk vinden. Daarom gaat het bij deze vraag over wat je graag doet in je vrije tijd. Welke hobby’s heb je en hoe ben je daartoe gekomen? De antwoorden op deze vragen zeggen iets over je echte interesses. Kies je voor een individuele hobby of een hobby in teamverband? Gaat het om luisteren, leren, observeren, spelverdeler, verdedigen, scoren, overzicht houden, problemen oplossen, op een partner inspelen, prestaties leveren of creatief zijn? Uit de antwoorden op deze vragen kun je ook opmaken hoe jij omgaat met je omgeving.

Een waargebeurd verhaal

Een net afgestuurde juridisch hulpverlener kwam naar mij toe met de vraag of ik haar kon helpen. Hoewel ze al vele brieven had geschreven werd ze nergens uitgenodigd. Ze begon al haar brieven met: “Hierbij reageer ik op de vacature omdat ik denk dat ik geschikt ben. Ik werk namelijk heel secuur.” Toen zijn we gaan werken met storytelling, het vertellen van een verhaal. In de volgende brief schreef ze deze openingszinnen:

Dressuur is mijn passie omdat het precisiewerk is.

Dit vergt een goede samenwerking tussen het paard en de ruiter. Het paard wordt tijdens het rijden binnen de lijntjes gestuurd. Dit is dus precisiewerk. Dat doe ik graag, want ik wil dit perfect doen, dat is mijn ambitie. Die ambitie en perfectie kan ik ook kwijt in deze baan.

Deze student kreeg onmiddellijk een gesprek en ze kon de week daarop beginnen. Zij is niet de enige student die via storytelling een baan heeft gekregen. Ze heeft niet alleen haar verhaal vertaalt in de eerste zinnen van haar brief, maar ze kon ook in het gesprek dat volgde veel gemakkelijker praten met haar verhaal in haar achterhoofd.

Hieronder volgen meerdere voorbeelden van studenten die via hun vrije tijd activiteiten op zoek zijn gegaan naar een baan.

Dwarsfluit: ik fluit dwars

Ik wilde van heel klein af aan al dwarsfluit spelen. Mijn moeder wilde graag dat ik eerst blokfluit ging proberen. Ik vond er echter niets aan en bleef bij mijn wens om dwarsfluit te spelen. Op mijn zesde ben ik op les gegaan en heb ik leren spelen door middel van een kromme kop omdat ik eigenlijk nog veel te klein was! En zo is mijn leven ook. Ik fluit mijn hele leven dwars. Daar wordt uw organisatie beter van.

Breien: ik doorzie patronen

Al jaren heb ik een passie voor breien. Ik vind het een feest om te werken met zachte wol, mooie kleuren en fijne texturen. Wat een breiwerk voor mij echt tot een succes maakt is het kiezen van het juiste patroon. Als ik dat eenmaal heb vormen de wol, kleur, en textuur samen een mooi geheel. De kunst is om dat geheel te kunnen zien, zonder de details uit het oog te verliezen. Dat is ook de rode draad van mijn leven. Ik doorzie snel patronen en ik maak er iets moois van; ook bij u.

Wanneer je werkt zoekt, ben je op zoek naar uniciteit. Er zijn honderden afgestudeerde filosofen, maar er zijn er maar weinig die karate en filosofie combineren in de slogan: ‘Wat beweegt de mens?’ Veel studenten zijn zich niet bewust van de kracht van hun favoriete hobby, terwijl deze kracht makkelijk over te zetten is naar een toekomstige werkomgeving.

Ik ben een wedstrijdzwemmer

Mijn sollicitatiebrief begon ik zo: ‘Als wedstrijdzwemmer ga ik rustig en geconcentreerd naar de start, gefocust op de komende race. Zodra het fluitje gaat, spring ik het water in en ga ik met volle kracht vooruit. Dit doe ik ook in mijn werk: gefocust, doelgericht en met volle kracht, inzet en betrokkenheid om optimaal resultaat te behalen’. 

Ik werd meteen uitgenodigd. Dank je wel voor de gesprekken met jou. Ze hebben me sowieso een creatieve boost en zelfvertrouwen gegeven. Ik ben inderdaad een wedstrijdzwemmer en het is een fijne manier om bepaalde kwaliteiten helder te krijgen en ook uit te leggen.

Wat doet mijn hart zingen?

Soms krijg je een boekje waarin je blijft strepen. En waarbij je je bedenkt: ‘dat wil ik ook’. Ik heb zo’n boekje gehad als cadeautje voor mijn workshop voor de coaches van de dienst personeel en organisatie van de Radboud Universiteit waarvoor dank: Carmine Gallo: ‘Talk like TED. The 9 public Speaking Secrets of te World’s Top Minds’. 

Als je weet wat je passie is, maakt je verhaal eigenlijk niet meer uit.

Op het eerste gezicht lijkt het alleen maar te gaan over geniale hotemetoten, maar eigenlijk gaat het over het leven zelf, hoe daarover te communiceren en te delen. En nog preciezer: het gaat er om te ontdekken wat je passie is. Of zoals in het boek staat: ‘what makes your heart sing’.  Want als je weet wat je passie is, dan maakt je verhaal eigenlijk niet meer uit. Als je geen passie hebt wordt je verhaal niet meer dan een technisch vehikel. Een passie is volgens Gallo: ‘a positive, intense feeling that you experience for something that is profoundly meaningful for you as an individual’.

Ga op zoek en geef je passie de vrije teugels!

Die passie is dus niet je werk, niet je dagelijkse leven, niet je relatie; het zijn ideeën, verlangens, die jou zelf motiveren, energie en zin in het leven geven. Aan de andere kant geeft passie je werk, je relaties, je toekomst  ook diepere betekenis. Een echte passie wil je namelijk delen met anderen.  Het eerste hoofdstuk alleen al heeft een prachtige titel: ‘Unleash the master within. Laat ‘m los, geef je passie de vrije teugel. Waar word je warm van; waar word je enthousiast van, waar gaat je hart sneller van kloppen? Of de letterlijke vertaling uit het Engels: ‘Waar gaat je hart van zingen?’

OK. Wat is mijn passie? Wat doet mijn hart zingen?

Mijn hart gaat zingen wanneer ik een verhaal sterk kan maken. Mijn eigen verhaal, maar ook die van anderen. Dat ik hoop kan geven, zin kan geven dat ik voor verbinding kan zorgen. Aan mezelf, aan anderen en aan de gemeenschap en dat wil ik ontzettend graag delen. Dat is mijn bestemming en geeft me ongelooflijk veel energie.

 

Bezinningsdag over de onzin van geluk en de zin van het bestaan (9 maart 2018).

Op vrijdag 9 maart geef ik een bezinningsdag over de onzin van geluk en de zin van het bestaan met Viktor Frankl als leidraad). Succes en geluk zijn niet maakbaar. Zin en betekenis geven wel.  Op deze dag gaan we aan de hand van Frankl deze ontdekkingstocht maken via het delen van het eigen verhaal. Wat is voor jouw zin van het bestaan?  Meer informatie en opgave zie deze link.  Hieronder volgt een verantwoording waarom ik deze dag belangrijk vind.

De ONZIN van geluk en de ZIN van het bestaan.
met als leidraad Viktor Frankl: de zin van het bestaan.

Er moet mij iets van het hart. Ik word kriegel van al die berichten dat ik succesvol en gelukkig móet zijn.  Als ik het niet ben, heb ik geen uitzicht op het optimale genot en dan ben ik een loser. Alsof succes en geluk maakbaar zijn. Geluk wordt verengd tot het hebben van genot en succes. De Griekse filosofen discussieerden al over het fenomeen geluk. Voor Aristoteles was het streven naar geluk gelijk aan het ontwikkelen van goede deugden. Zorgen voor welzijn van de ander neemt hierin een belangrijke plaats in, teneinde het ultieme bij die ander naar boven te halen. Voor Aristippus stond geluk gelijk aan het ultieme genot, alhoewel hij  goed besefte dat dit ultieme genot niet altijd intellectueel en moreel is. Het Griekse woord ‘hedone’ dat ‘eigen genot’ betekent staat model voor een hedonistisch leven.  Geluk is zelfzuchtig en staat voor het streven naar een directe lustbeleving. Behoeftes en verlangens worden gemakkelijk en direct bevredigd. Ook Sigmund Freud zei het al: “De mens wil lust en het orgastische geluk.” Het is hevig maar kort. Moeilijkheden, problemen, pijn en lijden worden uit de weg gegaan. In ons streven naar  geluk worden we steeds ongelukkiger, omdat ongeluk nu eenmaal bij het leven hoort; het leven is gewoonweg niet gemakkelijk en oppervlakkig. Iedereen krijgt op de een of andere manier te maken met ongeluk en lijden. Het gaat er nu juist om hoe je daarmee om kunt gaan. Daarom spreek ik liever niet over ‘geluk’ maar over ‘zin’. Zo kom ik terecht bij de bekende psychiater en Auschwitz-overlevende Viktor Frankl.

Viktor Frankl: de zin van het bestaan

Viktor Frankl heeft als nummer 119.104 de concentratiekampen overleefd. In 1945 schrijft hij op grond van die ervaringen het boek: De zin van het bestaan; een inleiding tot de logotherapie. (1945/2005). In dit boek beschrijft hij op zeer indringende wijze het leven van een gewone gevangene in het concentratiekamp vanuit het perspectief van een psychiater. Zelfs in een concentratiekamp heeft het leven zin en kan je het lot in eigen handen nemen. Logos betekent niet alleen “woord” maar ook “betekenis” en volgens de logotherapie is het streven naar de zin van het leven de primaire motivatiekracht waarover de mens beschikt (en niet de lust van Freud). De zin van ons bestaan wordt door ons zelf ontdekt en dat gaat ook via de weg van de pijn, het lijden. Iedereen heeft in zijn leven met lijden en ongeluk te maken en soms komt het heel onverwachts en juist dat kan een enorme impact op je leven hebben. Daarmee te dealen heeft pas echt zin volgens Frankl (blz. 88).

‘De wijze waarop de mens zijn noodlot en alle daaruit voortvloeiend lijden aanvaardt, de wijze waarop hij zijn kruis draagt, biedt hem ruimschoots gelegenheid – zelfs onder de moeilijkste omstandigheden – een diepere betekenis te geven aan zijn leven. Hij kan moedig, waardig en onzelfzuchtig blijven, of hij kan zijn menselijke waardigheid vergeten in de verbitterde strijd tot zelfbehoud en tot het niveau van het dier afdalen.’

Indien het leven zinvol is, dan moet het lijden ook zinvol zijn, omdat het lijden evenals het noodlot en de dood een onuitwisbaar deel van het leven uitmaakt, aldus Frankl.

Via de liefde, het lijden en het hebben van een hoger doel

Viktor Frankl geeft geen definitie van zin, omdat dit bij ieder mens op ieder tijdstip verschillend is.  Je probeert op een zo goed mogelijke manier de levensproblemen op te lossen en je taken te vervullen. Vanuit zijn concentratiekampervaring heeft hij zelf ervaren dat je alles afgenomen kan worden, maar niet de geestelijke vrijheid om te  beslissen hoe je omgaat met dat wat je overkomt.  En juist die geestelijke vrijheid geeft inhoud en betekenis aan het leven.

Wel geeft hij aan dat er drie pijlers van belang zijn om zin te geven aan het bestaan

1)      Liefde (voor de mens, de cultuur en de natuur).

2)      Lijden (omgaan met lijden dat iedereen treft)

3)      Een hoger doel hebben in je leven.

Uiteraard zijn deze drie pijlers met elkaar verweven. Voor Frankl is liefde de allerintiemste verbondenheid met de medemens, de cultuur en de natuur. In een ontroerend citaat uit zijn boek verbindt hij de liefde met het lijden en de toekomst (blz. 55).

‘Ik werd door één gedachte beheerst: voor het eerst in mijn leven erkende ik de waarheid. (…) De waarheid – dat de liefde het hoogste doel is waarnaar de mens kan streven. Op dat ogenblik realiseerde ik mij de betekenis van het grootse geheim dat dichters en denkers ons hebben onthuld: Slechts de liefde kan de mens verlossen. Ik begreep dat een mens die niets meer bezit in de wereld, ogenblikken van opperste gelukzaligheid kan beleven, wanneer hij denkt aan zijn geliefde.’

Daarom zegt Frankl ook dat wanneer je liefdevol omgaat met de medemens, natuur en cultuur, je veel beter in staat bent om door te dringen tot de ander en dus ook de potentiële mogelijkheden van de ander, de cultuur en de natuur ziet. Daarnaast ben je daardoor veel beter in staat om met het lijden om te gaan. Daarbij citeert Frankl veelvuldig Friedrich Nietzsche: ‘ Wie een waarom heeft waarvoor hij kan leven, kan bijna elk hoe verdragen’. Frankl zag zelf dat niet de sterksten het kamp overleefden, maar diegenen die een levensdoel voor ogen hadden, dat verder reikte dan het kamp zelf. Het hebben van een hoger doel veronderstelt zelfkennis en zelfreflectie.
Voor hem zelf was dat niet alleen zijn geliefde (waarvan hij toen nog niet wist dat ze al vergast was), maar ook het schrijven van een boek op grond van zijn ervaringen en zijn verloren gegane manuscript: ‘de zin van het bestaan’. Hij had stiekem zijn concept-manuscript meegenomen naar Auschwitz, maar daar werden zijn kleren, inclusief manuscript, afgenomen. Hij kreeg de bekende kampkleding van een pas overleden gevangene (blz. 131). ‘Het staat vast dat mijn verlangen dit manuscript te herschrijven mij heeft geholpen de ontberingen en kwellingen van het concentratiekamp te overleven’.

En via transcendentie en het delen van je verhaal

Emily Esfahani Smith (2017)  heeft in haar boek : ‘De kracht van betekenis; hoe zin te geven aan je leven’ een onderzoek gedaan hoe zin in de loop der tijden gedefinieerd is. Haar werk leunt sterk op het gedachtengoed van Viktor Frankl.  Naast Liefde, lijden en het hebben van een hoger doel voegt zij nog twee componenten toe aan het hebben van een zinvol leven: transcendentie en het vertellen van je verhaal. Deze pijlers zitten in feite ingesloten in de pijlers van Frankl, toch vind ik ze de moeite waard om apart te noemen.

Smith definieert transcendentie als het uitstijgen boven de dagelijkse werkelijkheid. Dat kan via de wegen  verbeelding, geloof, inspiratie, mystiek, spiritualiteit of beleving van al het mooie en bijzondere dat de natuur, cultuur, kunst en de medemens ons biedt. Frankl zelf vindt zelftranscendentie het belangrijkste middel om tot een hoger doel te komen. Het is de vrijheid van de mens om stelling te nemen ten opzichte van zichzelf, om tegenover zichzelf te gaan staan en op te treden en boven zichzelf uit te stijgen.

Zo kun je het verhaal van Frankl over zijn geliefde als een transcendentie ervaring zien. Dat geldt natuurlijk ook voor de plaats waar je een ervaring hebt. Een klooster bijvoorbeeld roept bepaalde ervaringen ook op. Transcendentie kunnen je verhaal tot een bijzondere ervaring maken.

Viktor Frankl heeft zijn indrukwekkende verhaal gedeeld door middel van een boek. Het vertellen en delen van levensverhalen helpt om gebeurtenissen opnieuw met elkaar te verbinden en er nieuwe betekenissen aan te geven. Het telkens opnieuw verhalen van je leven, geeft je telkens opnieuw de kans, eventueel met anderen om er anders tegen aan te kijken.  Het leven heeft zin als je je verhaal formuleert en deelt met jezelf en met anderen.
Viktor Frankl heeft in zijn boek het volgende verhaal gedeeld (blz. 58).

‘Op een andere dag werkten wij in een greppel. Het vroege ochtendlicht om ons heen was grauw, de hemel boven ons eveneens en ook de sneeuw die uit de hemel viel. Grauw waren de lompen die mijn lotgenoten droegen en grauw waren hun gezichten. Ik meen dat ik weer in gedachte weer een gesprek voerde met mijn vrouw, of misschien trachtte ik de zin te ontdekken van mijn lijden, van mijn langzame dood. Ik voelde hoe mijn geest zich verhief boven deze troosteloze, zinloze wereld en ergens vandaan hoorde ik een zegevierend ‘Ja!’ in antwoord op mijn vraag naar de uiteindelijke zin van het leven. Op hetzelfde ogenblik werd een licht ontstoken in een afgelegen boerderij, die zich als een schilderij aftekende aan de horizon van het troosteloze Beierse landschap.  ‘Et lux in tenebris lucet’ – en het licht scheen in de duisternis. Urenlang hakte ik in de bevroren grond. De bewaker kwam langs en riep mij enkele scheldwoorden toe en wederom verdiepte ik mij in een gesprek met mijn geliefde. Steeds sterker voelde ik haar aanwezigheid. Ik meende haar te kunnen aanraken, ik meende slechts mijn hand te hoeven uitstrekken om de hare te kunnen grijpen. Steeds sterker voelde ik: ‘Zij is hier, nu.’ En op hetzelfde ogenblik streek een vogel vlak voor mij neer, op de hoop aarde die ik had opgegraven uit de greppel en keek mij strak aan.’

Zin in de toekomst
Als je het over de zin van het bestaan hebt, dan heb je het vooral over de zin in de toekomst, het leven dat nog voor je ligt.  Op elk moment heb je de vrijheid om keuzes te maken, hoe moeilijk de omstandigheden ook zijn, is de lijfspreuk van Viktor Frankl. Door de zin te formuleren (in zinnen) geef je jezelf een tweede kans, die nu begint. Daarvoor is het ook noodzakelijk dat je inzicht hebt in je hogere doel. Frankl (blz. 94): Wij moeten dus ook zonder aarzeling de mens uitdagen tot het vervullen van een potentiële levensbetekenis, gericht zijn op versterking van de innerlijke kracht, door hem te wijzen op een toekomstdoel waarop hij zich kan richten.”

Het formuleren van zinnen over de zin van het leven is dus toekomstgericht. Hoe formuleer je voor jezelf (eventueel met behulp van anderen) de zin voor de rest van je even op grond van je eigen verhaal. En dat is precies wat we op vrijdag 9 maart in het Domincanenklooster in Huissen gaan doen.

 

 

 

 

Ik MOET succesvol en gelukkig zijn, anders ben ik een LOSER

Er moet mij iets van het hart. Ik word kriegel van al die berichten dat ik succesvol en gelukkig MOET zijn. Als ik het niet ben, heb ik geen uitzicht op het optimale genot en dan ben ik een loser. Alsof succes en geluk maakbaar is.
De bekende psychiater en Auschwitz-overlevende Victor Frankl zegt dat het leven zijn zin krijgt wanneer je met een goede manier om kan gaan met lijden. En hij kan het weten. Iedereen heeft in zijn leven met lijden en ongeluk te maken en soms komt het heel onverwachts en juist dat kan een enorme impact op je leven hebben. Daarmee te dealen heeft pas zin.

Op zoek naar een baan: Gebruik je gelukkige ervaringen.

Regelmatig geeft ik workshops onder de noemer: Workshop: Op zoek naar een baan: gebruik je gelukkige ervaringen.

Vroeger zeiden we: “weet wat je verkeerd doet en doe het nooit meer”, maar nu zeggen we ook: “weet wat je goed doet en doe dat zo vaak mogelijk”. Dus weet wat je goed doet en maak daar gebruik van om je te profileren. In het verkrijgen van gelukkige ervaringen zit een patroon. In deze workshop gaan we daarnaar opzoek, zodat je dat kunt gebruiken om op een positieve manier authentiek te presenteren. Bijkomstigheid van deze workshop is ook dat je er blij van wordt.

 Gelukkige ervaringen krijg je niet zo maar.

In deze workshop maak ik dankbaar gebruik van het werk van  Bernard Haldane. Hij is de bedenker van de ‘strength philosophy’ en heeft een theoretisch model ontwikkeld omtrent gelukkige ervaringen: the Dependable Strengths Articulation Process. Hiermee hielp hij Amerikaanse getraumatiseerde soldaten die terugkwamen uit de tweede wereldoorlog om terug te keren in de maatschappij. Het traditionele idee dat mensen alleen kunnen leren van hun fouten is niet altijd effectief; zeker niet bij getraumatiseerde soldaten. Je kunt ook leren van je gelukkige ervaringen en iedereen, hoe getraumatiseerd ook, heeft goede ervaringen. Gelukkige ervaring die je zelf hebt opgedaan geven je een prettig en trots gevoel. Een goede ervaring kun je opdoen op elke plaats en in elk tijdbestek. Het is een specifieke beleving die gekoppeld is aan concrete gebeurtenissen waarbij tijd, plaats, actie en resultaat een rol spelen. Het gaat meestal om relatief kleine gebeurtenissen of details in grotere gebeurtenissen en niet om langdurige processen. Door middel van het identificeren en benoemen van goede ervaringen is het mogelijk om patronen te zien die de gelukkige ervaringen mogelijk maken. En dat is wat Haldane met duurzame kracht bedoelt.

Je hebt een patroon in het verkrijgen van gelukkige ervaringen. Ga daar naar op zoek

Met andere woorden: je hebt vaardigheden nodig om gelukkige ervaringen op te doen en te verwoorden. Je krijgt die ervaringen niet zo maar, daar moet je iets voor doen en in dat doen zit een bepaald patroon. Die vaardigheden kun je ook voor andere zaken inzetten. Bijvoorbeeld voor het maken van je profiel op linkedin, in je cv of sollicitatiebrief. Hieronder volgt een voorbeeld van een student die de gelukkige ervaring gebruikt heeft in haar profiel.

 Euforisch oversteken
Ik help zelfs nu anderen pleinen oversteken; ook in figuurlijke zin. En daar wil ik mijn werk van maken. De eerste keer in mijn leven dat ik alleen een plein overstak was op het Piazza Navona in Rome. Zonder erbij na te denken was ik overgestoken, zo mooi vond ik dat plein. ‘Yes ik kan het’, riep ik uit toen ik besefte dat ik aan de overkant stond en dat gaf me een euforisch gevoel.

“The power of choice”. Zelfs in een concentratiekamp heeft het leven zin.

Afgelopen zaterdag (4-11-2017) heeft er een indrukwekkend artikel in de Volkskrant gestaan onder de titel: ‘De ballerina van Auschwitz’. https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2017/ballerina/

Het interview met Edith Eger is gehouden naar aanleiding van het boek.’ De Keuze – leven in vrijheid’. Edith Eger heeft Auschwitz overleeft omdat ze als ballerina heeft opgetreden voor Joseph Mengele. Lees het volledige artikel. Of kijk https://www.youtube.com/watch?v=FfZwXzPlTFY  ‘The power of choice’.

Nu heeft ze nog steeds als negentigjarige een praktijk als psycholoog en is gespecialiseerd in het behandelen van posttraumatisch stresssyndroom in Amerika. Uiteindelijk voelde ze nog op hoge leeftijd de noodzaak om haar Auschwitz-ervaringen op te schrijven. De titel van haar boek is een rechtstreekse verwijzing naar het werk van de Joodse psychiater Viktor Frankl, die vanuit zijn concentratie-ervaringen heeft gepubliceerd rondom het thema: ‘De zin van het bestaan.’

Zelfs in een concentratiekamp heeft het leven zin en heb je de keuze om je lot in eigen handen te nemen en heb je nog steeds de vrijheid om eigen keuzes te maken en een eigen houding aan te nemen. Wanneer je beseft dat het in de meest onmenselijke omstandigheden nog mogelijk is om die vrijheid te hebben, dan kan het niet anders dat dat een enorme motivatie is om betekenis te geven aan je eigen loopbaan en levensloop

Zie verder hieronder het artikel dat ik hier eerder over heb geschreven:

Storytelling en Solliciteren: een zinvolle ontdekkingstocht volgens Viktor Frankl

De beroemde Weense psychiater Victor Frankl heeft de concentratiekampen overleefd. In 1945 schrijft hij op grond van die ervaringen het boek: De zin van het bestaan; een inleiding tot de logotherapie. (1945/2005). In dit boek beschrijft hij op zeer indringende wijze het leven van een gewone gevangene in het concentratiekamp vanuit het perspectief van een psychiater. Zelfs in een concentratiekamp heeft het leven zin en kan je het lot in eigen handen nemen. Logos betekent niet alleen woord maar ook betekenis en volgens de logotherapie is het streven naar de zin van het leven de primaire motivatiekracht waarover de mens beschikt (en niet de lust van Freud of de macht van Adler).  De logotherapie richt zich veeleer op de toekomst, dat wil zeggen op de taken en de zinvolle doelstellingen die ieder in zijn toekomst zou willen verwezenlijken. De mens heeft een primaire motivatiekracht om betekenis aan zijn leven te geven via verhalen. De betekenis van het bestaan wordt niet door onszelf verzonnen, maar veeleer ontdekt. De mens heeft namelijk de vrijheid tot aanvaarding of verwerping van een mogelijk aanbod; zo blijkt ook uit de ervaringen van Frankl in de concentratiekampen. Zin en betekenis geven aan je leven en je loopbaan is een actieve bezigheid; een ontdekkingstocht. Volgens Frankl zijn er drie leidraden in het leven te ontdekken om tot een zinvol leven te komen.

1) Stellen van daden. Actief dingen gaan doen.

2) Actief ervaren van iets (natuur of cultuur) of iemand (liefde, genegenheid).

3) Accepteren van het lijden (en daarmee weten te dealen).

Dit spreekt me zo aan aan Frankl. Je geeft betekenis aan je levensloop door middel van daden. Je neemt je loopbaan in eigen hand. De mens is op de eerste plaats een zinzoeker. Via je eigen zinnen en verhalen ga je over tot actie.

Onderstaande studente heeft via onderstaande zinnen een baan gevonden op het terrein waarover ze schrijft, waarbij de drie leidraden van Frankl een rol hebben gespeeld:

Mijn moeder en haar afasie

Juist doordat ik nu veel geleerd heb over hoe taal werkt in het menselijk brein en over de invloed van hersenletsel in het taalgebied, weet ik nu hoe ik destijds om had willen gaan met mijn eigen emoties en het contact met mijn moeder en haar afasie. Het heeft mij ertoe gedreven mensen bewust te willen maken van hun gezonde hersenen en te leren genieten van alles wat hun hersenen mogelijk maken.

Pleidooi voor het niet weten (vervolg). Resultaten workshop: ‘Ik weet het niet’.

In diverse artikelen heb ik een pleidooi gehouden over ‘het niet weten’, waaronder in Dagblad Trouw https://www.trouw.nl/home/student-en-scholier-zijn-gebaat-bij-het-niet-weten-~a24a230f/

Veel studenten die bij mij komen weten gewoonweg niet wat ze willen gaan doen. Er blokkeert iets en dan komen ze er niet uit: gevolg stress en het maken van verkeerde keuzes. Op woensdag 25 oktober heb ik weer een workshop: ‘ik weet het niet’ gegeven. De uitkomsten zijn zo mooi, daarom wil ik dat met u delen.

In deze workshop gaan de studenten via een interne en externe dialoog op zoek naar het niet weten. De eerste zin die ze moeten opschrijven is: ’ik weet niet ……… (wordt door de student ingevuld)’. Meestal zit er een ander gevoel of formulering achter het niet weten, zoals: ‘ik durf niet, ik stel uit, durf niet te kiezen, bang voor de toekomst.’ Dat gaan ze onderzoeken en ze formuleren op grond daarvan een nieuwe zin. Die zin leggen ze voor aan een andere student en in de dialoog gaan ze weer onderzoeken wat er precies bedoeld wordt en of er een andere zin onderligt. Deze procedure wordt een aantal keren herhaald.

Wat ben ik te weten gekomen over mijn weet ik niet.

Hieronder volgen vier voorbeelden van de onlangs gehouden workshop:

Ik weet niet …….. of ik de master psychologie wil doen. Laatste antwoord: Ik heb altijd interesse gehad voor architectuur, maar nooit iets mee gedaan. Ik ga eerst informeren of er op dat gebied voor mij iets interessants te doen is. Daarna maak ik pas de keuze.

Ik weet niet …… of ik de educatieve master wil doen. Laatste antwoord: Ik ga de educatieve master doen om dat het niet om die master zelf gaat, maar wat ik er mee wil gaan doen. Ik wil graag een rol spelen in volwasseneducatie of les geven aan asielzoekers.

Ik weet niet ….. of ik wel gelukkig ben.  Laatste antwoord: Het was een te brede vraag. Maar wat ik nu wel zie is dat ik last heb van faalangst en dat dat mij in de weg zit. Daar moet ik wat aan gaan doen.

Ik weet niet ….. of ik wel kan dromen over de toekomst. Laatste antwoord: Ik kan wel dromen over de toekomst, maar wordt daarin tegengehouden doordat ik me teveel bezig hou wat anderen van mij verwachten. Daaraan wil ik voldoen en daarom droom ik niet over mezelf.

Deze workshop overtuigt mij om door te gaan met mijn pleidooi voor het niet weten.