Lezing door Ignace de Haes over levenskunst en het Niet-Weten

‘Een mens kan niet alles weten, zeker de toekomst niet, want die is ongewis en daarmee niet te controleren. Hoe meer je die controle wilt hebben op keuzes die met de toekomst te maken hebben, hoe meer je te maken krijgt met keuzestress. Het heeft dus veel meer zin je te verdiepen in de onzekerheden die horen bij het niet-weten, dan te investeren in controlemechanismen die de onzekerheden weg willen poetsen. Maar hoe zou je dat dan kunnen doen? ‘
 
De Veritas Odd Fellow-loge in Deventer heeft onder de titel ‘Leven, een kunst, een kunde’ een lezingencyclus georganiseerd. In het kader van deze cyclus houdt drs. Ignace de Haes op zondagmiddag 8 okt. een lezing in de Deventer Veritas Odd Fellow Loge over Levenskunst en het Niet-Weten. 

In het grillige landschap van het menselijk bestaan hebben mensen zich altijd afgevraagd hoe ze hun leven zinvol en vervuld kunnen maken. Het verlangen naar een goed geleefd leven, doordrenkt met betekenis en tevredenheid, heeft geleid tot een eeuwenoude zoektocht naar wijsheid en ethiek. Deze zoektocht heeft uiteindelijk geresulteerd in het concept van levenskunst.

Binnen de context van levenskunst worden deugden, zoals moed, rechtvaardigheid, wijsheid en matigheid, beschouwd als essentiële pijlers om een deugdzaam en vervuld leven te leiden. Het gaat niet alleen om het bereiken van persoonlijk succes, maar ook om het vinden van balans en harmonie tussen de verschillende aspecten van het leven, zoals werk, relaties, gezondheid en vrije tijd.
 
De lezingen worden gehouden in het Thomas Wildey Huis van de Veritas Loge aan de Jac. P. Thijsseweg nr. 100, 7414 AE in Deventer. Parkeren s.v.p. op het parkeerterrein van het Etty Hillesum Lyceum aan de overkant van het Thomas Wildey Huis. De zaal is open vanaf 14.00 uur. Aanvang 14.30 uur. Sluiting om 16.30 uur Toegang € 10. Iedereen is welkom. Reserveren is aan te bevelen: tel. 0570-542350 of 0575-523209, of email: geersepmi@gmail.com.

‘Een mens kan niet alles weten, zeker de toekomst niet, want die is ongewis en daarmee niet te controleren. Hoe meer je die controle wilt hebben op keuzes die met de toekomst te maken hebben, hoe meer je te maken krijgt met keuzestress.’

Dit zijn de eerste regels van ons boek: ‘Weg van het onbekende. De zin van het Niet-Weten’ (2002 – Uitgeverij Van Warven).  Wij zijn Paul van der Velde, hoogleraar Aziatische Religies en Ignace de Haes, loopbaanbegeleider & storyteller. Beiden verbonden aan de Radboud Universiteit. – Paul van der Velde / Ignace de Haes – Uitgeverij Van Warven

We gaan verder met de inleiding: ‘Hoe dan ook, er zullen altijd onzekerheden blijven bij welke beslissing die je ook neemt. Het heeft dus veel meer zin je te verdiepen in de onzekerheden die horen bij het niet-weten, dan te investeren in controlemechanismen die de onzekerheden willen wegpoetsen’.

We hebben dit niet alleen in dit boek beschreven, maar proberen dat ook op een radicale manier te bewerkstelligen in onze bezinningsweekenden in het klooster in Huissen. Het eerste weekend hebben we gegeven in juni 2022.  De intro van dit weekend ging als volgt: ’We weten niet hoe dit weekend precies wordt ingevuld en wat het eindresultaat zal zijn, weten we ook niet. Dat hangt ook af van de inbreng van de deelnemers’. Met andere woorden we hebben ook de structuur losgelaten. Wij wisten van te voren ook niet wat we gingen doen en vertrouwen op de inbreng van de deelnemers en op onze eigen repertoires van Oosterse wijsheden en loopbaanvaardigheden.

Nu hebben we dus al een keer een weekend op deze manier vormgegeven. De deelnemers zijn gestart met het formuleren van een existentieel dilemma in de vorm van de niet-weet formule.  ‘Ik ben alleen en ik weet niet nu ik ouder wordt wie er voor mij gaat zorgen wanneer de gebreken komen. Ik ga met pensioen en ik weet niet hoe ik die tijd ga invullen. Ik ben bijna klaar met mijn studie en ik weet niet wat ik wil gaan doen. Ik weet niet hoe te rouwen nu mijn partner overleden is’.

Dit zijn totaal verschillende dilemma’s met één overeenkomst dat ze als onzekerheden worden geformuleerd en waarbij de deelnemers zich kwetsbaar opstellen en dat schept een band. Vooral ook wanneer er met elkaar over gesproken wordt waar die onzekerheden precies vandaan komen. Met zijn allen zijn we bovendien creatief genoeg geweest om een mooi programma te maken.
Het voert hier te ver om meer van de inhoud van dat weekend te vertellen. Maar op de manier hoe wij het aanpakken hebben we gewerkt aan twee mogelijke antwoorden: ‘ik weet het nog steeds niet, en heb wel meer inzicht gekregen in mijn eigen proces’ en ’ik weet het nu wel en ik ga het volgende doen…’.

Van vrijdagavond 1  september tot en met zondag 3 september 2023 geven we weer een weekend: ‘weg van het onbekende, de zin van het niet-weten’.  Ga mee op deze mooie weg.

In mijn functie als loopbaanbegeleider op de Radboud Universiteit valt me op dat studenten niet om kunnen gaan met de onzekerheid van het niet weten als het gaat over het nemen van besluiten. Dat begon al op de middelbare school. Ze wisten gewoonweg niet wat ze wilden doen, erkenden dat niet en luisterden naar de betweters (docenten, decanen, ouders, vrienden) en kozen vervolgens verkeerd. Zelf heb ik ook deze route bewandeld en destijds verkeerd gekozen.

Maar dan komt nog de keuze voor een master, de keuze voor de eerste baan, de keuze om een familiebestaan op te bouwen, de keuze wat te doen naar een arbeidzaam leven, de keuze wat te doen bij een naderende dood. De onzekerheid bij het maken van goede keuzes blijft heel je leven achtervolgen. Heel je leven keuzestress.

Onzekerheid omarmen

Mijn overtuiging is dat wanneer je die onzekerheid omarmt en onderzoekt, je tot betere besluiten komt. Dan geeft het niet weten wat er in de toekomst gebeurt geen stress, maar vrijheid: ruimte om tot een beslissing te komen waar je achterstaat. Beslissen doe je immers niet alleen met je hoofd, maar ook met je hart.

Na het geven van talloze workshops en lezingen zocht ik een bondgenoot om hierover een boek te schrijven en dat is hoogleraar Aziatische religies, Paul van der Velde geworden. Vanuit oosterse en westerse concepten hebben we dit thema onderzocht. Onze zoektocht is te lezen in Weg van het onbekende. De zin van het Niet-Weten dat bij Uitgeverij Van Warven is te bestellen.

De vraag die in dit boek gesteld wordt is hoe je kunt omgaan met de onzekerheden van het Niet-Weten (nu met hoofdletters). Kan het je uitdagen, je laten twijfelen, je dynamiek aanreiken, je creativiteit aanboren, je intuïtie ruimte geven en niet in de laatste plaats: je laten relativeren?

Met behulp van boeddhistische en westers-filosofische denkbeelden gaan wij als auteurs de onzekere weg lopen van het onbekende. Dat is een prachtige weg, vooral wanneer je beseft dat het voor een mens onmogelijk is om de toekomst te kunnen controleren. Er ontstaat ruimte voor vertrouwen, schoonheid en liefde.

Of je wilt of niet, iedereen loopt deze weg – ook de schreeuwers die zeggen dat ze het wel weten. Ze weten hun onzekerheden prima te maskeren.

Fundamentele vragen

Naar aanleiding van dit boek, hebben Paul en ik een weekend gegeven in het klooster in Huissen. In onze inleiding hebben we gezegd dat we van tevoren niet weten hoe we het weekend zouden invullen en ook niet weten wat er uit zou komen.  Het is een prachtig weekend geworden. Er kwamen fundamentele problemen aan de orde die als onzekerheden werden geformuleerd: ik weet niet hoe ik met mijn demente moeder om moet gaan; ik weet niet hoe ik het leven op moet pakken nu mijn man is overleden; ik weet niet hoe ik met een druk gezin tijd voor mezelf kan vrijmaken: ik überhaupt niet wat ik met mijn toekomst wil?

Als je het niet weet, geeft dat een ongemakkelijke gevoel en nu is het de kunst om dat gevoel te formuleren: ik heb angst voor het alleen zijn; ik schaam me voor mijn moeder; ik heb sowieso mijn gevoel uitgeschakeld. De vragen worden door deze formuleringen verdiept en door de dialoog met anderen aan te gaan krijg je meer inzicht in je eigen besluitvormingsproces. En of je aan het eind het wel weet wordt daardoor minder belangrijk.

Workshop voor Volzin lezers

Dergelijke vragen staan ook allemaal in het boek. Doe mee aan de digitale workshop De zin van het Niet-Weten die ik speciaal voor de lezers van VOLZIN aanbied en wel op dinsdagavond 27 september 2022 om 20.00 uur. U kunt via onderstaande informatie over de workshop vinden en zich aanmelden. Wees van harte welkom! Ook Niet-Volzinlezers.

Workshop 27 september – ‘De zin

Dat is de titel van het boek dat ik samen met hoogleraar Hindoeïsme en Boeddhisme Paul van der Velde heb geschreven. Het komt in april uit.

Een mens kan niet alles weten, zeker de toekomst niet, want die is ongewis en daarmee niet te controleren. Hoe meer je die controle wilt hebben op keuzes die met de toekomst te maken hebben, hoe meer je te maken hebt met keuzestress. Dat geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor organisaties, waar controle-mechanismen de orde van de dag bepalen. 

Wat we weten is zo groot als de aarde en wat we niet weten zo groot als het heelal. In die verhoudingen moet je het zien. Hoe dan ook, er zullen altijd onzekerheden blijven bij welke beslissing je ook neemt.  

Het heeft dus veel meer zin in je te verdiepen in de onzekerheden die horen bij het niet-weten, dan te investeren in controlemechanismes die de onzekerheden weg willen poetsen.   

De vraag die in dit boek gesteld wordt is hoe je om kunt gaan met de onzekerheden van het Niet-Weten (nu met hoofdletters). Kan het je uitdagen, je laten twijfelen , je dynamiek aanreiken, je creativiteit aanboren, je intuïtie ruimte geven en niet in de laatste plaats: je laten relativeren? 

Het kan je ook duidelijk maken dat er grenzen zijn aan wat je kunt weten. Het Niet-Weten is meer aan de mens eigen, dan het weten. En over de confrontatie met die grens, het Niet-Weten, daarover gaat dit boek ook. 

 Met behulp van boeddhistische en Westers filosofische denkbeelden verkennen wij de weg van het onbekende. Dat doen we via de dialoog waarbij we thema’s als, controle, vertrouwen, schoonheid en liefde niet schuwen. De zin van het Niet-Weten is het omarmen van de onbekende weg als een prachtige weg. Of je het wilt of niet wilt: we lopen allemaal die onbekende weg, ook degenen die het weten.

De levensgeschiedenis van Ignatius van Loyola is een heel bijzondere. Wat kunnen wij van deze bijzondere geschiedenis leren?

Ik zou nooit naar Ignatius zijn vernoemd als hij – toen hij nog Iñigo heette – geen bom tegen zijn benen had gekregen. Toeval bepaalt de geschiedenis. Het is mei 1521 en Iñigo (de Baskische naam Ignatius) is als ridder in dienst van de hertog van Navarra en verdedigt de stad Pamplona tegen een Franse overmacht. Een Franse kanonskogel verbrijzelt zijn benen en hij kan niet meer verder vechten. Uiteindelijk winnen de Fransen en ze gedragen zich edelmoedig. Iñigo wordt verpleegd in de stad en na 15 dagen wordt hij met een overdekte draagbaar naar zijn ouderlijke huis in Loyola gebracht. Zijn benen zien er slecht uit de artsen besluiten ze opnieuw te breken en te zetten. Hij zweeft op het randje van de dood, maar wordt uiteindelijk beter na een ziekbed van een jaar. Het uiteindelijke resultaat is dat zijn ene been korter dan het andere been blijft.

Geïnspireerd door boeken

Iñigo verveelt zich rot in bed en vraagt om ridderromans, maar die zijn niet aanwezig in het kasteel. Er zijn wel twee boeken over heiligenlevens en uit armoede begint hij te lezen in de Vita Christi van de kartuizer Ludolf van Saksen en de Flos Sanctorum van Jacobus de Voragine. Ignatius beschrijft het zelf mooi. In het begin blijft hij denken aan schone jonkvrouwen, aan de verzen die hij aan hen zou schrijven en aan het wapentuig waarmee hij indruk op hen zou maken. Kortom, hij zou zijn normale ridderleven weer ter hand nemen en wij zouden nooit meer iets van hem gehoord hebben. Zelfs in zijn ziekbed gaf hij zichzelf over aan wereldse ijdelheden, zo zegt hij zelf.

Gelukkig kwam de Heer hem te hulp. Op deze gedachten volgen namelijk andere gedachten die compleet nieuw voor hem zijn en die te maken hebben met de heiligen uit de boeken. Hij wil net zo heilig worden als Sint Franciscus of Dominicus. Volgens hem moet dat kunnen. De verschillende wereldse en heilige gedachten wisselen elkaar af, maar die wereldse wereld kent hij al en het wordt vermoeiend om daar over te denken. Daarentegen is hij opgewekt wanneer hij aan de heiligen denkt en uiteindelijk maakt hij plannen om hen te volgen. Iñigo wordt uiteindelijk Ignatius.

Twijfelen mag

Wij kunnen veel leren van het verhaal van Ignatius. Hij heeft een druk ridderleven waarbij hij geen tijd neemt voor reflectie en vooral bezig is met de status die bij een ridder hoort. Door een trauma wordt hij gedwongen om daar wel tijd voor te nemen en het zijn boeken die hem inspireren om een ander leven te gaan lijden. Boeken die hij niet eens kende, maar die toevallig in zijn handen terecht gekomen zijn. Het lijkt een spontane beslissing, maar dat is het niet. Hij blijft lang twijfelen en komt uiteindelijk tot de conclusie dat zijn oude leven maar een vermoeiend leven is. Hij wil het leven van de heiligen uit de boeken die hij gelezen heeft gaan leven. Iñigo wordt niet meteen Ignatius.

Volg niet de weg van de ander

Om zijn vergeving te krijgen voor zijn zondige leven probeert Iñigo nog fanatieker heilig te zijn dan Franciscus. Dat ambitieuze fanatisme heeft er bij hem altijd ingezeten. Dus hij gaat nog langer vasten dan dat Franciscus heeft gedaan. Tuchtiging en onthouding zouden hem verder op weg helpen. Gelukkig voor mij raakt Iñigo in een crisis. Als hij daar niet uitgekomen was, dan had ik zijn naam niet gedragen.

Ditmaal krijgt hij het inzicht bij een rustig kabbelende rivier. Voor mij is dat volstrek logisch. Je gedachten kabbelen mee op de stroom van het water. Hij komt tot het inzicht dat hij alleen maar bezig is om heiligen na te jagen; hij is zichzelf uit het oog verloren. Door al dat geboet is de vrede in zichzelf niet gekomen. Hij komt tot het inzicht dat God helemaal niet zo streng is en dat hij Iñigo aanvaardt als een normaal mens met al zijn grilligheden. God heeft hem dat geleerd en hij ziet God nu als een leraar. Die rivier zorgt ervoor dat Iñigo Ignatius is geworden: de grote pedagoog. Zijn doel is de mensen onderwijzen zoals hij ook onderwezen wordt door God. Precies daar heb ik zijn naam aan te danken.

Troost en troosteloosheid

Ignatius ziet in dat hij zelf totaal verschillende gemoedstoestanden kan hebben. Hij leert deze te onderscheiden in positieve en negatieve gemoedstoestanden. Hij noemt ze geestelijke vertroosting en geestelijke troosteloosheid. Dit onderscheid is voor Ignatius essentieel en zorgt ervoor dat hij continu kritisch naar zijn eigen handelen en gemoedstoestanden kijkt. Het lezen van heiligenlevens biedt hem troost en het lezen van ridderromans maakt hem troosteloos.

Geestelijke vertroosting is een inwendige beweging die in de ziel ontstaat en die uiteindelijk leidt tot vreugde, hoop en geloof. Bij geestelijke troosteloosheid gaat het over de duisternis en de verwarring van de ziel. Vreugde, hoop en geloof zijn dan ver weg. Het gaat er dus om om troost te vinden. Volgens Ignatius is dat in eerste instantie een innerlijke beweging: je legt je noodlot of geluk in beginsel niet bij anderen neer. Tegelijkertijd is het wel belangrijk dat je je open stelt voor anderen. Je kan pas anderen troosten, wanneer je je laat troosten. Dan geef je oprechte aandacht aan de ander. Troost geven kan pas, wanneer je je met jezelf verzoent. Dat vraagt permanente oefening. Wanneer het onverzoenlijke op de loer ligt, is verbittering nabij. Door verzoening en vertroosting is de innerlijke vrede nabij. Een mooie les om bij stil te staan. Zeker in deze coronatijd.

Wat heb ik met de stad Gorinchem? Niets dacht ik. Totdat ik al googelend mijn eigen verhaal tegenkwam.

Er is onlangs het boek: ‘Religie, democratie en Samenleving’ gepubliceerd waarin blogs zijn opgenomen die eerder op de website www.ru.nl/tocqueville/ zijn gepubliceerd. Van mijn hand zijn er drie opgenomen met als titels: ‘Tijd voor een waardige samenleving’, ‘Keuzevrijheid tijdens de Coronacrisis’ en ‘Coronatijd: inleiding in verwondering’. Hieronder volgt de de blog ‘Inleiding in verwondering’. Wat mij betreft nog steeds actueel.

Cornelis Verhoeven: Corona-filosoof

Vanwege Corona wandel ik dagelijks door Den Bosch en in het pittoreske gedeelte van Den Bosch ‘de Uilenburg’ kom ik het beeld van Cornelis Verhoeven tegen. Deze Bossche filosoof – die vanwege zijn werk de PC Hooftprijs heeft gewonnen – heeft jaren hier gewoond. De Binnendieze stroomde onder zijn huis door.

Als ik zijn werk weet ter hand neem dan is hij de Corona-filosoof bij uitstek. In zijn inleiding tot verwondering (1967) schrijft hij: ‘ Verwonderen nee, dat is onze levensinstelling helemaal niet meer, wij werken liever en hard bovendien. We hebben geen tijd om ons ergens over te verwonderen, en als we de tijd al vonden dan hadden we de reden nog niet. Waarom of waarover ons verwonderen: alles is toch heel gewoon en ook het gewone, dat is het nieuwe, went zo snel en verveelt dan’.

Coronatijd geeft weer de tijd om je te verwonderen over de dagelijkse dingen om je heen, nu de wereld kleiner is geworden. Verwondering wordt een avontuur als je je erdoor laat meevoeren niet wetend waarheen ze hem brengen zal, zo schrijft Verhoeven. Het vanzelfsprekende wordt doorbroken.

Haast is de angst om voorbij gerend te worden door de tijd

Bij verwondering hoor je geen haast te hebben. ‘Haast is als het ware de angst om voorbij gerend te worden door de tijd, om door de tijd in de rug te worden aangevallen’, zo citeer ik Verhoeven met plezier. Mooi schrijven kon hij. Volgens Verhoeven kan je de toekomst niet inhalen. Haastig lopen is het voorbijlopen van het heden en het verleden. Juist de Coronatijd geeft de tijd om geen haast te hebben. Als je haastig loopt dan heb je geen weet van de andere mooie wegen die je voorbijloopt. ‘Snelheid wordt dikwijls gehouden voor een toppunt van vitaliteit, maar het is een spel met de dood’, zo formuleert Verhoeven dreigend.

Coronatijd is mijmertijd

Verhoeven breekt een lans voor het mijmeren:

‘Wij noemen dat denken een mijmeren. Denken is een spel met mogelijkheden, een ruimte scheppen rondom de dingen. Het mijmeren is een spel met die mogelijkheden die de beweging heeft gepasseerd. Mijmeren is een eerherstel aan de gepasseerde mogelijkheden, een bedenken hoe het leven geweest zou zijn, als niet deze, maar geheel andere mogelijkheden zouden zijn verwerkelijk. Het leven is noodgedwongen een weg; het mijmeren herstelt de ruimte rondom deze weg’. 

Over deze zin moet je even kauwen, maar als je hem tot je laat doordringen dan kun je niet anders tot de conclusie komen dat coronatijd ook mijmertijd is. Een tijd om je te bezinnen op grond van het verleden en de wegen die niet gelopen zijn.

Dat wens ik ieder toe. Dankzij mijn wandelingen heb ik de mogelijkheid gekregen om Cornelis Verhoeven uit de vergetelheid te ontrukken. 

De laatste zinnen van het laatste hoofdstuk van mijn boek: ‘Ontdek je sterke verhaal. Geef je toekomst opnieuw vorm via zeven wezenlijke vragen’ gaan aldus:

De mens en zijn zinnen

Dit boek is gegaan over de mens en zijn zinnen, over het belang van het definiëren van zinnen en verhalen en over de invloed daarvan op loopbaankeuzes, levensloop en uiteindelijk de zin van het leven. Zin wordt gegeven door middel van memorabele zinnen en verhalen. De zinnen geven kleur aan de persoonlijkheid en zijn bij uitstek geschikt om de uniciteit en de talenten van iedere persoon naar boven te halen.

Het alledaagse wordt bijzonder

Het formuleren van verhalen via de wezenlijke vragen dwingt je om buiten de eigen kaders te denken en verbanden te leggen die niet altijd vanzelfsprekend zijn. Je wordt uitgedaagd om van het alledaagse iets bijzonders te maken. Zo word je bewust van de bijzondere dingen die je doet en de bijzondere ervaringen die je hebt.

Een goed geformuleerde zin geeft zin aan het bestaan

Ik ben ervan overtuigd dat in essentie ieder mens op zoek is naar de zin van het leven: in het loopbaanperspectief, in het levensperspectief én in het alledaagse bestaan. Om die zin te formuleren kunnen de wezenlijke zinvragen een belangrijke rol spelen. Daarbij is het formuleren van belang: de zin van het bestaan wordt memorabel door het formuleren van memorabele zinnen. Dus als de zin goed geformuleerd is, geeft die zin aan het bestaan.

Bedankt voor deze methode

Bedankt voor deze methode. Ik wist niet dat het zo simpel was dat een bewust gekozen woordvolgorde mijn leven weer zin kon geven. Het geeft mij vertrouwen in tijden dat dit niet vanzelfsprekend is.

Ignace de Haes. ‘Ontdek je sterke verhaal. Geef je toekomst opnieuw vorm via zeven wezenlijke vragen’. Uitgever Novum Publishing. ISBN 978-99107-580-6. Paperback 130 blz. 14,90 euro.

Het boek is in elke boekhandel te koop en uiteraard ook bij bol.com en is als e-book te verkrijgen.

‘Leef meer, denk minder’ is de titel van een boek geschreven door de Deense  psychotherapeut Pia Callesen. In het NRC van 17 juli schenkt Ellen de Bruin aandacht aan dit boek. Zij is er behoorlijk positief over.  

Gedachten over onze gedachten: meta-gedachten

Bovenop onze gedachten is er namelijk nog een metacognitief niveau. Dat zijn dus de ideeën over ons denkproces zelf. Bijvoorbeeld: ‘ik kan mijn tobben toch niet veranderen’. Of ‘het is goed om veel na te denken over mijn problemen’. Volgens Callesen is de uitdaging om met deze gedachten te stoppen, het zijn namelijk gedachten die zeggen dat het proces buiten je eigen controle liggen. Dan krijg je zinnen als: ‘wat is er mis met mij’ , ‘komt het ooit nog goed’. Al dat piekeren slokt energie op en levert uiteindelijk niets op. Sterker nog je wordt er inactief van.

Je hebt een keuze om die gedachten te veranderen

Volgens MCT kun je kiezen waarop je je aandacht richt (je verzwelgt dan niet in de problemen, maar je laat ze er gewoon zijn, zonder je er in te verliezen). Met MCT leer je om je niet op jezelf te richten, maar je richt je aandacht juist naar buiten buiten. Bovendien leer je de meta-gedachten anders te formuleren in andere concepten: ‘in de toekomst kun je niet kijken dus het heeft geen zin om daarover te tobben’. Het heeft ook geen zin om over onoplosbare problemen te tobben. Ze blijven onoplosbaar. Daardoor blijf je slachtoffer van je eigen gedachten. Dus probeer de die gedachten niet meer te hebben. Denk aan positieve dingen of denk niet en doe iets. Dit is natuurlijk makkelijk gezegd, oefening baart kunst.

Verandering start met het anders formuleren van gedachten

Ik kende MCT niet, maar het doet me sterk denken aan mijn eigen publicatie: ‘Ontdek je sterke verhaal’. Daarin betoog ik dat iedereen de mogelijkheid heeft om het eigen verhaal anders te formuleren. Het ligt er maar aan wat je uit je herinnering naar boven laat komen. Door andere zinnen te gebruiken levert dat energie op om iets te gaan doen, tot actie over te gaan. Zingeving aan je leven begint bij het anders formuleren van zinnen, zo betoog ik. Daarmee ontdek je je sterke verhaal, en kun je je energie meer naar buiten richten. Leef meer, denk minder betekent voor mij om het denken te gebruiken om (nieuwe) dingen te doen en daarmee meer levenszin te krijgen.