Naar aanleiding van de rellen in Den Bosch tijdens het ingaan van de avondklok heb ik een blog geschreven dat is overgenomen door de website van Volzin.
Ik woon aan de rand van het centrum van Den Bosch en heb samen met veel plaatsgenoten spannende uren meegemaakt. Relschoppers lieten een spoor van vernielingen achter. In plaats van relschoppen zouden ze ‘De zin van het bestaan’ van Viktor Frankl moeten lezen. Frankl schrijft: “Als alles van je afgenomen is, dan heb je nog steeds de geestelijke vrijheid om te beslissen hoe je omgaat met dat wat je overkomt”.
Waardig of onwaardig
Voor wie het niet weet: Viktor Frankl was voor de Tweede Wereldoorlog al een bekende Weense psychiater en hij heeft de concentratiekampen van de tweede wereldoorlog overleefd. Direct na de oorlog publiceerde hij zijn boek De zin van het bestaan. Hij schrijft daarin dat zelfs bij de meest verschrikkelijke, onwaardige omstandigheden je altijd nog de tijd hebt om te bedenken hoe je je daartoe verhoudt: waardig of onwaardig. Als alles van je afgenomen is, dan heb je nog steeds de geestelijke vrijheid om te beslissen hoe je omgaat met dat wat je overkomt.
Zelfs in de concentratiekampen heeft het leven zin. Belangrijk hierbij is dat je na elke gebeurtenis even de tijd neemt hoe je reageert. Het gaat dus niet alleen om de geestelijke vrijheid, maar ook om daar bewust tijd voor te nemen en te bedenken hoe in waardigheid kunt reageren.
Hij had zelf ervaren dat concentratiekampgevangenen zich waardig en onwaardig kunnen gedragen. Ook geeft hij voorbeelden van bewakers die zich onwaardig en waardig hebben gedragen. Zijn leven dankt hij vooral aan de laatste groep. Een avondklok en een concentratiekamp zijn onvergelijkbare grootheden, maar ik moest er sterk aan denken tijdens de hoogtepunt van de rellen.
Norm
Vandaag de dag nemen wij steeds minder de tijd en dus de geestelijke vrijheid om te bedenken hoe wij ons waardig kunnen gedragen. Onwaardig gedrag en onwaardig taalgebruik zijn aan de orde van de dag. Het lijkt zelfs de norm te worden in deze corona-crisis. Het tempo van de samenleving en de anonimiteit van het internet dragen daartoe bij.
Polarisatie en onwaardigheid van de samenleving zelf worden door oproepen op de sociale media bevorderd, zoals in Den Bosch en andere steden bleek.
Zelftranscendentie
Nu weet ik wel dat de Bossche relschoppers Viktor Frankl niet gaan lezen, maar toch gun ik hen zijn gedachtegoed. Ik gun de relschoppers (en anderen) hoe ze via Viktor Frankl tot waardig gedrag kunnen komen en boven zichzelf kunnen uitstijgen.
Volgens Frankl gaat dat via zelftranscendentie. Volgens het woordenboek betekent transcendentie: boven jezelf uitstijgen; het bovennatuurlijke en het bijzondere willen zien. Bij zelftranscendentie leg je zelf de verbinding met het bijzondere: het bijzondere dat de schepping heeft gebracht, de liefde die je geeft en krijgt, en de zorg voor je omgeving.
Op die manier overstijg je jezelf en ga je op een waardige manier met je omgeving om. Ik hoop dat niet alleen de relschoppers, maar velen met mij dit gaan inzien. En zo komen we tot een waardige samenleving. Ook in tijden van corona, want van deze crisis zijn we nog lang niet verlost.